Fort Willem I
Zie ook Magazines
Op de eerste foto zien we het fort in de toestand van 1867. Dat is zo’n 50 jaar na de bouw van het fort, de vestingstatus van Maastricht bestond nog net. We zien duidelijk de contouren, de hoge en lage delen. Aan de onderkant de bedekte weg met bomen. Die weg lag diep zodat de soldaten ongezien van het fort naar de stad konden. De foto laat een stukje van de Maquette 1867 zien.
Op foto 2 zien we de huidige situatie vanuit de lucht. Door alle bomen zien we helemaal niks meer van de oorspronkelijke opzet. Dat was ook zo met fort Sint-Pieter, maar men heeft daar ingezien dat de wortels grote schade aanrichten en dat dat fort veel beter zichtbaar is zonder al die wildgroei. Deed men dat hier ook maar. De foto met de lijnen laat alsnog de contouren zien. De rode streep is de ingang van de centrale kazemat. Daar zit studentenvereniging Tragos.
De laatste foto laat de centrale kazemat van binnen zien. De zware bogen en pilaren maakten de ruimte toen nagenoeg bomvrij. Tijdens de oorlog waren hier schuilkelders.
Op de eerste foto zien we het fort nog een keer. Een deel van het terrein was van de Gemeente Maastricht. Daar is nu speeltuin Fort Willem (rood).
De rest van het gebied viel onder de domeinen van de Staat der Nederlanden. Dat deel is als fort intact gebleven. In een deel daarvan zit de Maastrichtse Studenten Vereniging Tragos (geel).
Het is de bunker waarvan we de ingang gezien hebben. Het is een grote kazemat. De kazemat ligt in een vijfhoekig lunet. De zijde aan de kant van de stad wordt keel genoemd. De twee zijden daaraan vast zijn de flanken en de twee zijden aan de top heten facen.
Om het lunet is de droge gracht, de caponnière. Die is er aan vier zijden van de facen en de flanken, maar niet aan de keel. Om de gracht te beschermen zijn er achter de muren gangen met schietgaten. En dat aan beide zijden. Mocht de vijand in de gracht terechtkomen, overleefde die dat niet.
In een deel van de droge gracht is het natte zwembad van de speeltuin. En in de speeltuin is achter een hekje en een stalen deur de ingang naar de gangen. We gaan kijken.
Stichting Maastricht Vestingstad (https://maastrichtvestingstad.nl) organiseert rondleidingen in ondermeer Fort Willem. Op Tweede Paasdag was er een, ik heb me aangemeld en ik bleek de enige gast te zijn. Niettemin maakte gids Chrit Masotte er een geweldige tour van.
We komen eerst in een ruimte waar uitleg wordt gegeven. Door de gids en met posters aan de muur. Dan gaan we de gangen in. Daar zijn tal van ruimtes met schietgaten. Per schietgat zijn er vier soldaten: schieten, loop schoonmaken, laden, en weer schieten. Zo stonden er honderden, het lawaai en de rook van ontploft kruit moeten verschrikkelijk geweest zijn. Maar het fort is nooit gebruikt voor verdediging. Na Napoleon is er immers tot 1940 geen belegering meer geweest. Boven de schietgaten hebben soldaten hun naam achtergelaten. Johannes Kim was hier op 30 juni 1832 om 3 uur.
Onderweg waren er natte plekken. Het zwembad dat er boven ligt, lekt. Het is erg slecht voor het metselwerk. Ook liggen er twee skeletten van vossen die de weg naar buiten niet meer hebben gevonden: verdorst. De een in een hoek, de andere is vertrapt door mensen die hier niet hadden mogen zijn.
Het fort is niet alleen gangen met schietgaten, maar ook een prachtig terrein tussen de muren, de droge gracht of caponnière met aan beide zijden de muren. Die hebben ook namen: de escarp aan de kant van de kazemat en contrescarp aan de buitenkant. Ook zien we het einde van de caponnière. Het is een prachtige groene en stille omgeving. Ergens lag nog een oude kanonskogel🤪, merk Kipsta B300. Eén geworden met zichzelf en z’n omgeving.
Soldaten moeten van de buitenkant naar de binnenkant, de kazemat, kunnen komen. Of omgekeerd, van de kazemat naar de buitenkant, zonder door de caponnière te gaan. Die is immers gevaarlijk met al die soldaten achter de schietgaten. Ook de vijand kan dat stuk bestoken. Daarom loopt er een tunnel onder de caponnière door. Die tunnel ligt diep, de trappen aan beide zijden zijn lang.
In een deel van het fort was tijdens de Koude Oorlog het bevelkwartier van de BB gevestigd. De Burger Bevolking die ons moest beschermen tegen de dreiging uit het oosten. In een gang was een pakket zand dat bedoeld was om verontreinigd regenwater (radio-actief) te filteren. Ook staat er voor de noodstroom een aggregaat met dieselmotor. Daarnaast staat een enorme tank met diesel. Maar voor het geval dat niet werkte, staan er vier fietsen om een dynamo aan te drijven.
Er hangt nog een aardewerk armatuur voor verlichting.